Najczęstsze urazy i kontuzje sportowców - jak je leczyć i im zapobiegać?

Napisany przez prasowa, dnia 2024-10-31 07:56:59

Sport niesie ze sobą wiele korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego, jednak wiąże się również z ryzykiem różnego rodzaju urazów.

Kontuzje sportowe to nieodłączny element życia każdego aktywnego fizycznie człowieka, niezależnie od poziomu zaawansowania czy uprawianej dyscypliny. Poznanie najczęstszych urazów, sposobów ich leczenia oraz profilaktyki pozwoli cieszyć się sportem bez niepotrzebnych przerw i frustracji.

Specyfika urazów w różnych dyscyplinach

Choć niektóre kontuzje powtarzają się w wielu sportach, to jednak każda dyscyplina ma swoje charakterystyczne urazy wynikające ze specyfiki ruchów.

Piłkarze nożni są szczególnie narażeni na urazy kończyn dolnych. Skręcenie stawu skokowego to najczęstsza kontuzja w tej dyscyplinie, stanowiąca nawet 25% wszystkich urazów. Dochodzi do niej przy gwałtownej zmianie kierunku biegu lub nierównym lądowaniu na nodze. Zerwanie więzadeł krzyżowych przednich (ACL) w kolanie to kolejny częsty uraz piłkarski, wymagający zwykle leczenia operacyjnego i długiej rehabilitacji. Naciągnięcia mięśni uda, zwłaszcza dwugłowego i przywodzicieli, również często przytrafiają się graczom na boisku.

Siatkarze z kolei zmagają się głównie z urazami w obrębie kończyn dolnych i górnych. Skręcenia stawu skokowego stanowią ok. 45% wszystkich kontuzji siatkarskich i wynikają z częstych wyskoków i lądowań. "Kolano skoczka", czyli zapalenie więzadła rzepki, to przewlekły stan przeciążeniowy będący zmorą wielu zawodników. Powtarzalne ruchy nad głową prowadzą też do problemów z barkiem, takich jak konflikty podbarkowe czy uszkodzenia stożka rotatorów. Urazy palców, jak skręcenia czy zwichnięcia, to również częste kontuzje siatkarzy spowodowane blokowaniem i atakowaniem piłki.

Biegacze długodystansowi, ze względu na powtarzalność ruchów i duże obciążenia, narażeni są przede wszystkim na przewlekłe urazy przeciążeniowe. Zapalenie ścięgna Achillesa objawia się bólem z tyłu stawu skokowego i jest często spotykane wśród biegaczy. „Shin splints”, czyli ból wzdłuż kości piszczelowej, to kolejna częsta dolegliwość wynikająca z przeciążeń. Biegacze zmagają się też z bólem w przedniej części kolana, określanym jako „kolano biegacza”, spowodowanym m.in. osłabieniem mięśnia czworogłowego uda.

Sporty zimowe, jak narciarstwo czy snowboarding, niosą ze sobą ryzyko poważnych urazów związanych z upadkami i kolizjami. Złamania nadgarstków to najczęstsze urazy snowboardzistów, wynikające z odruchowego podpierania się rękami przy upadku. Narciarze z kolei często zmagają się z urazami kolan, zwłaszcza zerwaniami więzadeł krzyżowych przednich (ACL) i pobocznych (MCL). Urazy barku, jak zwichnięcia czy złamania obojczyka, również często przytrafiają się miłośnikom sportów zimowych.

Na siłowni najczęściej dochodzi do kontuzji związanych z nieprawidłową techniką lub zbyt dużym obciążeniem. Urazy kolan, zwłaszcza więzadeł i łąkotek, to powszechny problem osób wykonujących przysiady ze sztangą. Z kolei ćwiczenia nad głową, jak wyciskanie czy military press, często prowadzą do uszkodzeń stożka rotatorów i innych struktur barku.

Przyczyny i czynniki ryzyka urazów sportowych

Urazy sportowe mają zwykle złożoną etiologię i wynikają z kombinacji różnych czynników. Do najczęstszych przyczyn kontuzji zalicza się:

●       Przeciążenia treningowe - zbyt duża intensywność lub objętość treningu w stosunku do możliwości organizmu

●       Brak lub nieodpowiednia rozgrzewka - „na zimno” mięśnie i stawy są mniej elastyczne i bardziej podatne na urazy

●       Nieprawidłowa technika - wykonywanie ćwiczeń w sposób niezgodny z biomechaniką ruchu zwiększa ryzyko kontuzji

●       Zły stan sprzętu - zużyte buty do biegania czy niesprawny rower to prosta droga do urazu

●       Zbyt szybki powrót do sportu po kontuzji - niedoleczona tkanka jest osłabiona i podatna na ponowne uszkodzenie

Istnieją też pewne czynniki osobnicze, które predysponują do odniesienia kontuzji:

●       Wiek - wraz z upływem lat spada elastyczność i wytrzymałość tkanek

●       Anomalie biomechaniczne - koślawość kolan, stopa płasko-koślawa czy różnica długości kończyn zwiększają ryzyko kontuzji

●       Słaba siła i wytrzymałość mięśni - osłabione mięśnie gorzej stabilizują stawy i są podatne na przeciążenia

●       Odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe - zwiększają ryzyko skurczów i innych urazów mięśniowych

Leczenie urazów sportowych

Prawidłowe postępowanie po urazie ma kluczowe znaczenie dla powrotu do pełnej sprawności i zapobiegania powikłaniom. W ostrej fazie urazu bezpośrednio po zdarzeniu, zaleca się stosowanie zasady PRICE:

●       Protection - odciążenie i ochrona uszkodzonej okolicy

●       Rest - odpoczynek i powstrzymanie się od aktywności fizycznej

●       Ice - okłady z lodu przez pierwsze 48h w celu zmniejszenia bólu i obrzęku

●       Compression - uciskanie elastycznym bandażem dla ograniczenia obrzęku

●       Elevation - uniesienie kończyny powyżej poziomu serca w celu zmniejszenia przekrwienia

W zależności od rodzaju i ciężkości urazu, dalsze leczenie może obejmować:

●       Unieruchomienie - gips, orteza, temblak dla odciążenia i stabilizacji uszkodzonej struktury

●       Fizjoterapię - zabiegi fizykalne (laser, krioterapia, ultradźwięki) i ćwiczenia w celu zmniejszenia bólu, obrzęku i przywrócenia funkcji

●       Farmakoterapię - leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, rozluźniające mięśnie

●       Zabiegi operacyjne - w przypadku zerwań więzadeł, ścięgien, złamań czy innych poważnych uszkodzeń struktur

Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Zbagatelizowanie objawów i „przechodzenie” urazu często prowadzi do przewlekłych dolegliwości i znacznie dłuższej przerwy w uprawianiu sportu.

Profilaktyka urazów sportowych

„Lepiej zapobiegać niż leczyć” - to powiedzenie doskonale sprawdza się w kontekście urazów sportowych. Aby zminimalizować ryzyko kontuzji, warto stosować się do kilku zasad:

●       Stopniowanie obciążeń treningowych - nagłe zwiększenie intensywności lub objętości treningu to prosta droga do przeciążeń. Lepiej zwiększać obciążenia stopniowo, o ok. 10% tygodniowo.

●       Nieprzemęczanie się - ból i zmęczenie to sygnały ostrzegawcze organizmu. Ignorowanie ich i forsowanie się zwiększa ryzyko urazu.

●       Prawidłowa rozgrzewka i „cooldown” - rozgrzanie mięśni i stawów przed treningiem oraz stopniowe wyciszenie po wysiłku to podstawa profilaktyki.

●       Odpowiedni sprzęt - dobrej jakości, dopasowane do stopy buty do biegania, sprawny rower czy naostrzone narty to inwestycja w zdrowie i bezpieczeństwo.

●       Dbałość o technikę - nauka prawidłowej techniki ćwiczeń pod okiem trenera czy fizjoterapeuty pozwoli uniknąć wielu kontuzji.

●       Stopniowy powrót do sportu po urazie - zbyt szybkie wznowienie treningów po kontuzji to częsta przyczyna jej nawrotów. Lepiej wrócić do pełnej aktywności stopniowo, pod kontrolą specjalisty.

Rola fizjoterapeuty sportowego w profilaktyce urazów

Fizjoterapeuta sportowy nie tylko leczy już powstałe urazy, ale przede wszystkim pomaga im zapobiegać. Regularne wizyty u fizjoterapeuty, nawet przy braku dolegliwości, to inwestycja w zdrowie i sprawność każdego sportowca.

Fizjoterapeuta, dzięki swojej wiedzy z zakresu biomechaniki, anatomii i fizjologii wysiłku, jest w stanie wykryć nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu ruchu jeszcze przed wystąpieniem objawów. Oceniając postawę, zakres ruchu w stawach, siłę i elastyczność mięśni czy stabilność, może zidentyfikować obszary potencjalnie narażone na kontuzje. Na tej podstawie dobierze odpowiednie ćwiczenia korekcyjne, techniki rozluźniające czy zabiegi, które zniwelują ryzyko urazu.

Pomoże też dobrać odpowiednie obciążenia treningowe, zoptymalizować technikę ćwiczeń czy rozplanować cykl treningowy z uwzględnieniem czasu na regenerację. Jego wskazówki dotyczące rozgrzewki, ćwiczeń rozciągających czy automasażu pozwolą utrzymać ciało w optymalnej formie i zapobiec przeciążeniom.

W przypadku wystąpienia kontuzji szybka interwencja fizjoterapeuty skróci czas leczenia i pozwoli uniknąć powikłań. Dzięki wczesnej diagnozie i wdrożeniu odpowiednich procedur sportowiec szybciej wróci do pełnej sprawności i formy sprzed urazu.

Dlatego każdy, kto regularnie uprawia sport, niezależnie od poziomu zaawansowania, powinien mieć „swojego” fizjoterapeutę. Regularne konsultacje i profilaktyka to klucz do długiego i zdrowego uprawiania sportu bez kontuzji. Warto znaleźć specjalistę, który nie tylko „naprawi” nas po urazie, ale przede wszystkim pomoże go uniknąć.

Trenuj mądrze, słuchaj swojego ciała i ciesz się sportem bez kontuzji

Urazy sportowe to nieodłączny element życia każdego aktywnego fizycznie człowieka. Najważniejsze to nie lekceważyć pierwszych objawów, odpowiednio je diagnozować i leczyć. A przede wszystkim - zapobiegać poprzez rozsądne, stopniowane treningi z dbałością o prawidłową technikę. W razie kontuzji warto jak najszybciej skonsultować się z ortopedą lub fizjoterapeutą, aby wrócić do pełnej sprawności w bezpieczny sposób.

Użyte tagi: urazy i kontuzje